براساس مکاتب طب سنتی ایرانی، درمان بیماری پوستی به سبب جنس عصبی پوست (سخت و متراکم بودن آن) باید به آرامی صورت بگیرد.

پوست انسان به صورت یک لایه محافظ بدن در مقابل عوامل آسیب‌رسان محیطی می‌باشد و مانند لباسی سرتاسر بدن انسان را پوشانده است.

پوست و ناخن انسان از جنس عصب می‌باشند و سلامت ناخن در راستای سلامتی پوست می‌باشد. پس هر بیماری پوستی می‌تواند ناخن را نیز درگیر کند و در نتیجه به دنبال درمان بیماری پوستی، سلامتی ناخن نیز حاصل می‌شود.

 اصول کلی در مورد پوست و مو و بیماری‌های آن
بر اساس مکاتب طب سنتی ایرانی، درمان بیماری پوستی به سبب جنس عصبی پوست (سخت و متراکم بودن آن) باید به آرامی صورت بگیرد. زیرا دفع ماده بیماری‌زا از پوست به زمان نیاز دارد و نباید توقع درمان برق‌آسای اختلالات پوستی را از طریق طبیعت درمانی و طب سنتی داشت. از طرف دیگر پوست از دیدگاه حکما یک اندام دفعی به حساب می‌آید و در نتیجه بدن می‌تواند مقداری از مواد دفعی خود را از این طریق دفع نماید.

این مطلب نکته مهمی است، چرا که در بسیاری از بیماری‌های داخلی مثل بیماری‌های دستگاه گوارش، کبد، کلیه و مجاری ادراری و تناسلی، طبیعت هوشمند بدن وارد عمل می‌شود و مواد زائد حاصل از آن‌ها را به پوست منتقل می‌کند. بدین ترتیب از بیمار شدن آن عضو داخلی که نقش مهم‌تری (نسبت به پوست) در حیات فرد دارد، جلوگیری می‌نماید. پس در درمان اختلالات پوستی باید ابتدا بیماری‌های اعضاء داخلی را درمان نموده سپس سراغ درمان پوست برویم.

قدم بعدی در درمان اختلالات پوستی و تغییرات رنگدانه‌ای آن (بعد از درمان بیماری‌های داخلی) تقویت عضو رئیسه و اصلی بدن یعنی کبد می‌باشد که نقش اساسی در تولید اخلاط اربعه سالم در بدن را دارا است. یکی از میوه‌های موثر در تقویت کبد (به ویژه در شرایطی که حرارت در بدن و کبد وجود دارد)، میوه انار است.

انار شیرین با طبع سرد و تر مایل به اعتدال همراه با قوت قابضه می‌باشد، که نقش بسیار مهمی در تصفیه کبد و تقویت آن داشته و نیز در درمان انواع مختلف ضعف کبد کاربرد دارد. این میوه الهی مقوی طحال بوده و موجب نیکو نمودن رنگ رخسار می‌شود (ایجاد خوش‌رنگی و شادابی پوست می‌کند). پس به نظر می‌رسد که یکی از اقدامات اولیه جهت داشتن پوستی زیبا، خوش‌رنگ و با طراوت می‌تواند استفاده از انار به صورت مرتب (در زمانی که در فصل خود، این میوه در بازار وجود دارد) باشد. الان هم که هنوز فصل این میوه است خوب است مصرف آن را در سبد تغذیه‌ای خوراک‌های روزانه خود قرار دهید.

ذکر این نکته لازم است که آب انار تازه را با آب مخلوط ننمایید و در ضمن جهت جلوگیری از ترشی آن می‌توانید به آب انار کمی شکر اضافه نمایید. البته مصرف انار برای افرادی که معده و کبد سرد دارند و یا زخم معده و روده دارند توصیه نمی‌شود.

درمان خشکی پوست به روش طب سنتی
مصرف برخی میوه‌ها و سبزی‌ها در درمان خشکی پوست موثر هستند و در مقابل مصرف نوشابه، چیپس، شکلات و تنقلات بی‌ارزش به خشکی پوست دامن می‌زنند.

برای درمان خشکی پوست می‌توان از انواع سبزی‌ها، میوه، غلات، دانه‌های خوراکی و آجیل استفاده کرد. سبزی‌ها و میوه‌های زردرنگ و نارنجی در طراوت پوست موثر هستند. سبزی‌هایی مانند هویج، کدو حلوایی یا میوه‌هایی مانند نارنگی و پرتقال، طالبی، زردآلو و لیمو از این دسته است که به دلیل داشتن بتاکاروتن که به نوعی یک آنتی‌بیوتیک محسوب می‌شود باعث شادابی پوست خواهد شد. مصرف متعادل انواع گوشت باید در برنامه غذایی گنجانده شود.

روغن زیتون، سیر، پیاز و تخم‌مرغ بهتر است بیشتر مصرف شود چرا که گوگرد موجود در آن‌ها باعث حفظ لطافت و جوانی پوست می‌شود. مصرف جوانه گندم، سبوس برنج و نخودفرنگی نیز باعث دریافت ویتامین b1 و جلوگیری از خشکی پوست می‌شود. میوه‌هایی که مملو از ویتامین‌های a و c هستند برای شادابی پوست موثرند و مصرف آب میوه‌های طبیعی و شیر باعث حفظ لطافت پوست می‌شود.

حتی مصرف آب نیز به حفظ پوست می‌انجامد که به این منظور مصرف حداقل 8 لیوان آب در روز توصیه می‌شود. مصرف زیاد فست‌فودها و غذاهای سرخ‌شده برای پوست مناسب نیست و خوردن نوشابه، چیپس، شکلات و تنقلات بی‌ارزش سودی برای پوست ندارد. بخور کردن در منزل، خواب کافی و ورزش کردن از عواملی است که باعث بازسازی و ترمیم سلول‌های پوستی می‌شود و جریان خون را در رگ‌ها افزایش می‌دهد. البته خوب است بدانید که برخی بیماری‌ها مانند تیروئید، دیابت و مصرف برخی از داروها مانند ضدحساسیت‌ها از عوامل ایجاد خشکی پوست است. در این میان عوامل ارثی، برنامه غذایی نامناسب، قرار گرفتن پوست در معرض هوای سرد یا نور خورشید و شست و شوی زیاد بدن با صابون مخصوصاً از نوع قلیایی از دیگر عوامل است.

درمان ریزش مو به روش طب سنتی
در طب سنتی برای درمان ریزش موی سر و رشد مجدد آن توصیه شده ابتدا کمبود ویتامینb، رفع و سپس سبزی‌هایی مانند تره، سیر و موسیر مصرف شود. همچنین می‌توان برای جلوگیری از ریزش مو، موها را با ماست شست‌وشو داد.

در طب سنتی برای درمان ریزش موی سر و رشد مجدد آن روش‌های متعددی وجود دارد اما همه آن‌ها در جهت تحریک جریان خون در زیر پوست سر استفاده می‌شوند.

عوامل متعددی در ریزش مو دخیل هستند که یکی از آن‌ها کمبود ویتامین b و ماده معدنی گوگرد در بدن است. برای جبران کمبود این ماده معدنی می‌توان از انواع پیاز خوراکی و سبزی‌هایی مانند تره، سیر و موسیر استفاده کرد. همچنین برای تحریک جریان خون در سر، می‌توان موها را با ماست شست‌وشو داد چرا که آب ماست از ریزش مو جلوگیری می‌کند.

به افرادی که دچار ریزش مو شده‌اند توصیه می‌شود که یک عدد خیار بزرگ را که کاملاً رسیده و زرد شده است را از وسط به دو نیم کنند و در آن، مقداری جو قرار دهند. پس از چند روز جو از آب خیار استفاده کرده و جوانه می‌زند و پس از مدتی خشک می‌شود. پس از آن، خیار را کوبیده و به همراه حنا یا ماست به سر زده شود.

راه دیگری هم وجود دارد که می‌توان مقدار کمی سیر را رنده کرده و بعد به آن مقداری عسل اضافه کرده و با هم مخلوط شوند. این مایع به مدت 2 ساعت بر روی کف سر و موها مالیده شود و سپس شسته شود. همچنین برخی گیاهان در تقویت و رشد مو موثر هستند. گیاه بابونه نمونه‌ای از این گیاهان است. این گیاه، تارهای مو را تقویت می‌کند و آسیب‌های مو را که بر اثر بیماری به وجود می‌آید به حداقل می‌رساند.

تکلیف شرعی و اخلاقی ما انتشار علومی است که در راه ارتقاء سلامت عمومی جامعه و پرورش جسم و روح کاربرد داشته و پیشگیری از امراض گوناگون نماید.

امروزه بنا بر شیوه زندگانی و آثار تربیتی که در جوامع شرقی و غربی وجود دارد و کشور ما نیز به نحوی درگیر مشکلات و مسائل پیرامون خود است، از طرفی اصلی ترین مفاهیم و منابع علمی و آموزشی در کتابخانه های تخصصی و نسخ قدیمی در گوشه و کنار مراکز حفظ و نگهداری اسنادعلمی به دست فراموشی سپرده شده است و از طرفی فاصله داشتن مراکز علمی و دانشگاهی از لمس و درک منابع گهربار متون اسلامی و روایی یک خلاء جدی و اساسی را در روند رشد تربیتی جوامع ایجاد نموده است و به همین دلیل برنامه ریزان دانشگاه و مراکز تربیتی برای سطوح مختلف از یک سو و علماء ربانی ( ایدهم الله تعالی) از سوی دیگر هر کدام به شکلی در حال تربیت نفوس مستعده می باشند و حال آنکه اساس و ریشه آموزش و تربیت جامعه باید برگرفته از انسان شناسی و جامعه شناسی و شاکله اصلی خلقت بشری و همچنین شناخت دقیق از ماهیت انسان می باشد و کسی که در آن مسائل دچار لغزش باشد و شناخت سطحی داشته نمی تواند و نمی شود که برنامه جامع و کامل در راه رشد و ارتقاء سطح علمی و اجتماعی جامعه و همچنین هدایتگری در مسیر تکامل روح و جسم ارائه نماید بنابر این به نظر حقیر لازم است نشست های علمی و تخصصی دانشگاهیان و علمای حوزه به طور مستمر برگزار شود و دانشگاهیان محترم ومعظم و علمای بلاد انچنان با مطالعه متون و منابع ارزشمند انس داشته باشند و تمامی نظریان و دیدگاههای وارده را بشناسند و از میان آن دیدگاهها اصلی ترین و برترین دیدگاه را به جامعه معرفی نموده و خود نیز به این تکلیف شرعی و اخلاقی علمی خود عمل نمایند.

حقیر به عنوان یک خادم در این راستا حاصل عمر خود را بر شناخت متون و اصول اصلی و فروعات مربوط به آن صرف نموده ام و تحقیقات و پژوهش های صورت گرفته در موضوعات مختلف علوم انسانی و اسلامی یک الگوی کامل و تمام را در پیش روی چشمان ما گشوده است و آن الگو سالم و دقیق متون ارزشمند قرآن در تکامل روح و جسم و دستورات لازم و کافی ان است و در شیوه عملکرد جوامع الگو برداری از روایات ناب اهل بیت عصمت و طهارت (ع) که درباره هر موضوعی نظری الهی و لدنی ارائه نموده اند با توجه به مقام عصمت و مقام درک کلام وحی و قدرت و اشراف به ماده و طبیعت و بلکه ماوراء الطبیعه حقیقتا کلام حکیمانه را اولیا معصوم علیهم السلام در روایات کوتاه خود به ما آموزش داده اند و ما غفلت از تحقیق و پژوهش علمی پیرامون برخی از آن الگوها و هدایت ها داریم و این کار را دشوار و عمرها را کوتاه و جوانی را تباه می نماید که ما از منابع ناب خود فاصله گرفته و اسیر در دیدگاههای تحریف شده باشیم.

                                                                                                                                                     حکیم معتمدالشریعه

اختلالات حافظه

علت اختلال حافظه صورت‌ها (صور یا خیال) را خشکی (یبوست) مغزی مطرح کرده‌اند.

نکته جالب تشخیصی در این اختلال این است که افراد یا خواب نمی‌بینند یا اصلاً خوابشان را به یاد نمی‌آورند.
لازم به یادآوری است که هرکسی که خواب نمی‌بیند و یا خوابش را به خاطر نمی‌آورد، لزوماً دچار اختلال این نوع حافظه نیست.
نکته جالب دیگر این است که شخص، معنی و مفهوم کلی (خوب بودن یا بد بودن) آن خواب را به یاد می‌آورد ولی صورتش (جزئیات، اماکن، تصاویر) را خیر.

فساد فکری (فکر و خیال، تشویش فکر، تمرکز نداشتن)
از دیگر مطالب ذکرشده در رابطه با اختلالات حافظه، فساد فکری است که در طب با واژگانی همچون حمق و بلادت نیز یادشده است.
حمق زمانی است که شخص در تدبیر منزل، اخلاق، اهل و مسائلی از این قبیل درمانده شده است. درحالی‌که در بلادت ذهن فرد به‌اصطلاح "بلید" شده یعنی در مسائل حساس و علوم دقیق دچار مشکل است و نمی‌تواند پیشرفت نماید.
بدین شکل حکما برحسب درجه مشکل این دو را تفکیک می‌کرده‌اند.

علل فساد فکر (تشویش، فکر و خیال)

در کل چهار علت برای فساد فکر (تشویش، فکر و خیال) ذکرشده است؛ غلبه سردی و تری در مغز، سردی و خشکی در مغز، سردی ساده و شدید در مغز و درنهایت حرارت مغز.
بایستی توجه داشت که علت اختلال فکر به‌ احتمال‌ زیاد سردی است، اما گرمی هم می‌تواند اختلال فکر ایجاد کند. مزاج مغز سرد و تر است، درنتیجه استعداد آن برای سرد شدن بیشتر است.
تدابیری مانند کلاه بر سر گذاشتن، عمامه و دستار در مردان و روسری و چادر برای خانم‌ها باعث حفاظت سر در مقابل آفتاب و همین‌طور سرما بوده است.
به علت سبک زندگی مردم در عصر حاضر، گرم شدن مغز بسیار زیاد مشاهده می‌شود.
عاداتی مانند دیر به خواب رفتن، استرس‌ها و هیجانات، فیلم‌ها و تصاویر محرک و خوردن غذاهای پرادویه باعث می‌شوند مغز به سمت گرمی و خشکی برود و به دنبال آن فساد فکری ایجاد می‌شود که اختلال حافظه از عوارض آن است.
درمان اختلال فکر در افرادی که دچار گرمی در مغز شده‌اند، پس از پرهیز از شرایط افزاینده گرمی مزاج، استفاده از خنکی جات و مرطبات (رطوبت بخش‌ها) و سکنجبین و چکاندن روغن بنفشه یا بادام شیرین در بینی است.
این افراد می‌توانند شب‌ها دوغ بخورند درصورتی‌که افراد دچار غلبه سردی و رطوبت در مغز و بدن نمی‌توانند.

اختلالات فکر (مالیخولیا)

اختلالات فکر را در قدیم با عنوان مالیخولیا یاد می‌کرده‌اند که لزوماً به معنی دیوانگی نیست.
البته در حالتی که شدید شود به سمت اسکیزوفرنی می‌رود. بر اساس گفته علما ریشه مالیخولیا در افزایش خلط سودا است که به همان بخش سنگین‌وزن و رسوب‌دهنده‌ی مواد حاصل از هضم غذا گفته می‌شود.
امروزه سبک زندگی اکثر ما صحیح نیست. به بیانی دیگر شش اصل سالم ماندن (هوای سالم، فعالیت بدنی مناسب، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های موافق مزاج، رخدادهای روانی درست، پاک‌سازی صحیح بدن، خواب‌وبیداری به‌اندازه) هیچ‌کدام برقرار نیست.
خوردن مکرر غذاهایی که هضم سخت دارند (غذاهای سرخ‌شده، گوشت گاو، عدس، بادمجان)، غذاهای مانده (کنسرو جات و غذاهای فریزری) یا فست فودها، درصد زیادی سودا تولید می‌کند.
از طرفی امروزه هضم مردم نسبت به قدیم ضعیف‌تر شده است چون مردم فعالیت بدنی ندارند و اغلب ورزش نمی‌کنند.
فکر و خیال زیاد، درهم خوری، خواب خوب نداشتن (خواب‌های به‌هم‌ریخته، دیر خوابیدن شب‌ها و خواب سبک)، استرس داشتن و ورزش نکردن باعث افزایش سودا می‌شود.
سودا، این ماده سفت و سنگین و سیاه و رسوب‌دهنده مثل گل و لایی که در جوی آب رسوب می‌کند، در بدن ما نیز رسوب می‌کند.
عوارض افزایش سودا بسیار متفاوت است؛ از لک پوستی، موهای زائد و اختلال خواب تا گرفتگی عضلات و مالیخولیا. عضله پشت ساق پا و گلو دو عضله‌ای هستند که بیشتر از همه دچار گرفتگی می‌شوند.
عضله پشت ساق پا عموماً در خواب دچار گرفتگی می‌شود. بدین ترتیب که خواب و شب هر دو سرد هستند، سودا هم سرد و خشک و راسب (رسوب دهنده) است.
در خواب سودا می‌تواند در عضلات رسوب داده و باعث گرفتگی آن‌ها شود. گرفتگی در عضله گلو سبب اختلال در بلع می‌شود.

آیا فقط کسانی که مزاج سرد و خشک دارند دچار افزایش سودا می‌شوند؟

جواب این سؤال خیر است؛ در واقع همه مزاج‌ها ممکن است دچار افزایش سودا شوند. البته احتمال افزایش سودا در مزاج سرد و خشک بیشتر است.
افراد با مزاج سرد و خشک، غالباً بدنی لاغر و پوستی تیره دارند، درون‌گرا و آرام و متفکرند.
غذای خوب خوردن و خوب غذا خوردن از اصول مهم سبک زندگی سالم هستند.
بایستی متذکر شویم که این جمله بدین معنا نیست که با خوردن پیتزا، سوسیس یا غذاهای مانده بلافاصله دچار مالیخولیا می‌شویم (گرچه دیده‌شده که شخصی بیمار با خوردن حتی یک وعده‌غذای ناسالم، دچار فکر و خیالات می‌شود). در واقع این غذاها نباید جزو روند دائمی زندگی ما شوند.

دو نوع سودا در بدن ما وجود دارد؛ در نوع یک، رسوبی معمولی در بدن تشکیل می‌شود و درجایی از بدن رسوب می-کند. این نوع از سودا با یک ملین و مسهل برطرف می‌شود.
از آن‌طرف اگر سبک روتین زندگی ما به شکلی باشد که هرروز یا هر هفته غذاهای مولد خلط سودا مصرف کنیم، سودای رسوب‌کرده در بدن تغییر ماهیت می‌دهد. مانند ته‌دیگی که اول نرم است. فرض کنید این ته‌دیگ نرم روی گاز گذاشته شود و سپس در فریزر نگهداری شود. مطمئناً این ته‌دیگ سفت شده و کندن آن سخت‌تر می‌شود. می‌توان این‌گونه گفت که هر چه ناپرهیزی بیشتر و طولانی مدت‌تر باشد، درمان سخت‌تر و طولانی‌تر می‌شود.
برای مثال کسی که مشکل ده‌ساله دارد، حداقل به زمانی بین سه تا ده ماه برای درمان نیاز دارد.
نکته دیگر که در اینجا تأکید دوباره آن خالی از لطف نیست این است که همه افراد با هر مزاجی به دنبال ناپرهیزی، می‌توانند دچار خلط سودا شوند.
لذا هر فرد بایستی مزاج خود را بشناسد و مطابق با آن زندگی کند.

علائم مالیخولیا در افراد با مزاج گرم و تر

در افرادی با پایه مزاجی گرم و تر، علائم مالیخولیا بیشتر شامل پرحرفی، خشم و گاهی اوقات هیجانات زیاد می‌شود.
گاهی این افراد به سمت مانیا می‌روند (شادی و سرخوشی بیش‌ازحد و نامتعارف). چون افراد دموی و گرم و تر، به‌طور طبیعی معمولاً افرادی شاد و خوشحالند، در صورت دچار شدن به مالیخولیا، علائمشان به سمت شادی بیش‌ازحد می‌رود.
در فرد مبتلابه اختلال دوقطبی (که در روان‌پزشکی نیز مطرح است)، چنانچه پایه مزاجی فرد دم باشد، احتمال مرحله مانیا بیشتر می‌شود (در اختلال دوقطبی فرد گاهی خیلی شاد است یا بذل و بخشش بیش‌ازحد می‌کند و گاهی در حال افسردگی و فکر و خیال و غم می‌باشد).

علائم مالیخولیا در افراد با مزاج سرد و خشک

این افراد معمولاً درون‌گرا بوده و شخصیتی اجتماعی ندارند. در ضمن این اشخاص مستعدتر به افزایش خلط سودا هستند؛ لذا وقتی دچار مالیخولیا می‌شوند، ترس، وحشت، گریه و افسردگی زیاد باعث می‌شود که این شخص در خودش فرو رود. حتی امکان دارد دچار حالت قفل‌شدگی شده و ساعت‌ها در یک وضعیت بدنی ثابت مانده و به یکجا خیره شود.

علائم مالیخولیا در افراد با مزاج گرم و خشک

افراد با مزاج گرم و خشک، فعال و ایده‌آل گرا بوده و همواره برای خودشان کاری یا کارهایی ایجاد می‌کنند.
استراحت کم، مصرف کم و بازدهی زیاد از مشخصات این افراد است. البته این افراد معمولاً مقداری اضطراب و حساسیت به قول و قرار را نیز نشان می‌دهند.
این‌چنین فردی درصورتی‌که سودا در بدنش تشکیل شود، دچار اضطراب یا لرزش بدن شده، ممکن است خواب او نیز مختل شود.
ایشان معمولاً آرام و قرار ندارند و ممکن است زیاد حرف بزنند. loud of speech یک علامت در روان‌پزشکی است که در آن فرد فشار کلام دارد، یعنی دائم صحبت می‌کند و جملات و کلمات باهم مخلوط می‌شوند.
در این اشخاص رنگ پوست به سمت زرد و حالت پوست به سمت چروکیده شدن پیش می‌رود. چشم‌ها گودرفته، خشم و غضب زیاد شده و به‌اصطلاح حکما، حالت نگاه کردنشان همانند درندگان می‌شود.

علائم مالیخولیا در افراد با مزاج سرد و تر

این افراد معمولاً همیشه انسان‌های آرامی بوده‌اند. درنتیجه افزایش سودا، آرامشی بیمارگونه در این افراد ایجاد می‌شود.
سکون این افراد زیاد است و همیشه خواب هستند.
مصرف داروهای روان‌پزشکی که خواب‌آور هستند نیز باعث بدتر شدن این افراد می‌گردد.
بدن بسیار سرد، چهره و چشم‌ها افتاده و بدن شل است و رخوت و سستی شدید در آن‌ها قابل‌مشاهده است.
البته فکر و خیال، ترس و وحشت نیز از این افراد جدا نمی‌شود.